Vườn Quốc gia Ba Bể

Vườn Quốc gia cách thành phố Bắc Kạn 50 km và cách Hà Nội 250 km về phía Bắc, thuộc địa bàn huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Vườn Quốc gia Ba Bể là một điểm du lịch sinh thái lý tưởng với phong cảnh vô cùng kỳ thú và sự đa dạng sinh học với sự quy tụ của hơn 1200 loài thực vật và khoản 80 loài thú quý hiếm đang nằm trong danh sách cần được bảo tồn.
 

Vườn Quốc gia Ba Bể như một viên lục bảo của núi rừng Đông Bắc với vẻ đẹp huyền ảo, kì bí. Khí hậu ở nơi đây quanh năm mát mẻ, không khí vô cùng trong lành nên rất thích hợp với những vị lữ khách muốn có một khoảng thời gian yên tĩnh để hòa mình vào với thiên nhiên. Bên cạnh đó, các nhà khảo cổ học còn phát hiện ra các di tích của người tiền sử nằm ở hang Thẳm Kít, hang Thẳm Mya, hang Nả Phoòng và động Ba Cửa của vườn Quốc gia, những di tích này rất có giá trị khảo cổ.

Khi đến nơi đây, hồ Ba Bể luôn là một lựa chọn hàng đầu của du khách tham quan. Tọa lạc ngay trung tâm của vườn Quốc gia, hồ Ba Bể giống như là linh hồn của vườn Quốc gia. Đây là một trong những hồ kiến tạo đẹp và lớn nhất nước ta, được hình thành từ một vùng đá vôi bị sụt xuống do nước chảy ngầm đã đụng rỗng lòng khối núi. Ba nhánh của hồ thông nhau được gọi tên là Pé Lầm, Pé Lù và Pé Lèng. Giá trị của hồ Ba Bể không chỉ dừng lại ở giá trị du lịch mà còn là giá trị địa chất địa mạo với sự đa dạng sinh học bởi vì nơi đây là hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất Việt Nam. Năm 1995, hồ Ba Bể đã được công nhận là một trong 20 hồ nước ngọt đặc biệt của thế giới cần được bảo vệ. Đến cuối năm 2004, Vườn quốc gia Ba Bể được công nhận là Vườn di sản ASEAN.
 

Ngồi thuyền xuôi theo hồ, bạn sẽ đến với ao Tiên nằm ở một góc của hồ Ba. Ao Tiên là một hồ nước nhỏ rộng chừng 3ha nằm lọt thỏm giữa thung lũng của những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn, có mạch nước ngầm thông nhau giữa ao Tiên và hồ Ba Bể. Mặc dù nằm cách hồ Ba Bể khoảng 100 m nhưng ao Tiên luôn đầy ắp nước quanh năm. Ghé thăm nơi đây, du khách không chỉ bị choáng ngợp bởi vẻ tươi mát, dịu dàng mà còn được ngắm nhìn những dấu chân kỳ lạ trên đá, gắn với sự tích ao Tiên được truyền miệng từ đời này sang đời khác.
 

Tiếp tục trong chuyến hành trình này, du khách có thể đi thuyền xuôi dòng sông năng để đến với thác Đầu Đằng – một trong những  thác nước hùng vĩ với chiều dài hơn 1000 m. Thác tạo thành 3 bậc, bậc trên chênh với bậc dưới từ 3 – 4 m theo chiều dài. Thác Đầu Đằng nằm giữa hai dãy núi đá vôi, có độ dốc lớn, là nơi con sông Năng bị chặn lại bởi những tảng đá có độ lớn nhỏ xếp chồng lên nhau với độ dốc chừng 500 m, tạo thành một thác nước kỳ vĩ như reo vang giữa núi rừng đại ngàn Đông Bắc. Du khách đến với nơi này ắt sẽ bị thu hút bởi vẻ đẹp của thác trong anh nắng. Những dòng nước chảy siết tung bọt trắng xóa, tia nước xổ tung thành những sắc cầu vồng trong ánh mặt trời, tạo thanhg một khung cảnh vừa tráng lệ vừa hùng vĩ.

 

Sau khi tham quan thác Đầu Đẳng, du khách lại lội ngược dòng sông Năng để đến với động Puông, hang động nằm trong dãy núi đá vôi Lũng Nham nằm chếch về phía Bắc của vườn Quốc gia Ba Bể. Đặc trưng của địa hình karst được hình thành sựa trên sự biến đổi của vỏ trái đất, tạo thành các hố sụt cùng với dòng chảy của các mạch nước đã kiến tạo nên các hệ thống hang động trong lòng các ngọn núi đá vôi, trong đó có động Puông. Động Puông được hình thành khi con sông năng chảy xuyên quan bên dưới dãy núi đá vôi Lũng Nham. Động dài 300 m, cao hơn 30 mét với các vách đá dựng đứng và nhiều nhũ đá có hình dạng cũng như màu sắc khác nhau được hình thành từ cách đây hàng triệu năm. Trong động thường có hàng vạn con Dơi sinh sống và trú chân. Khi vào trong động, du khách có thể bắt gặp các dải đá xếp thành từng khu, từng cung bậc như những thửa ruộc bậc thang của các đồng bào trên miền núi. Du khách đến với động Puông sẽ được chiêm ngưỡng những cảnh quan kỳ thú sinh động, sự phong phú của thảm thực vật bên ngoài và vẻ đẹp kỳ ảo dưới ánh đèn như đang lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh.
 

Một thắng cảnh nổi tiếng khác cũng nằm trong quần thể vườn Quốc gia Ba Bể mà ta không thể không kể đến đó là động Hua Mạ - kỳ quan không thể bỏ qua khi đến với Bắc Kạn. Động Hua Mạ không đơn thuần chỉ là một thắng cảnh tự nhiên tuyệt đẹp mà còn ẩn chứa những truyền thuyết, huyền thoại vô cùng kỳ bí. Ngay ở cửa động, bạn đã có thể nhìn thấy dòng chữ “Hua Mạ kỳ quan đệ nhất động”, từ đây du khách có thể nhìn xuống một vùng non nước tuyệt đẹp với những ruộng lúa xanh rì cùng dòng sông Lèng êm ả, nhẹ nhàng chảy qua. Ngay khi đặt chân vào cửa động, du khách đã có thể cảm nhận rõ ràng sự thay đổi nhiệt độ so với bên ngoài, giống như có cả một hệ thống điều hòa nhiệt độ bên trong hang động vậy. Càng tiến vào sâu bên trong, du khách sẽ càng phải ngỡ ngàng trước những tuyệt tác kỳ diệu của thiên nhiên với những vách đá và nhũ đá lung linh huyền ảo. Một số nhũ đá nổi tiếng nhất ở nơi đây có thể kể đến như: Đường sang Tây Trúc, tháp Bút, hoa sen... vô cùng mê hoặc. Bên cạnh những cảnh đẹp níu chân người, động Hua Mạ còn khiến cho các du khách phải ấn tượng với những truyền thuyết linh thiêng, về những vị tướng lĩnh triều đình nhà Mạc đã tuẫn tiết tại nơi đây. Khi đến với vườn Quốc gia Ba Bể, bạn hãy nhớ ghé thăm động Hua Mạ để tận mắt chiêm những vẻ đẹp huyền ảo cũng như lắng nghe các truyền thuyết linh thiêng ở hang động này nhé.
 

Bên cạnh những thắng cảnh với vẻ đẹp mê hồn thì nét thu hút của Ba Bể còn nằm ở con người nơi đây. Vườn Quốc gia Ba Bể là nơi cư ngụ của hơn 3000 dân cư thuộc 5 nhóm dân tộc khác nhau. Qua hơn 2000 năm dọc theo chiều dài lịch sử, người dân Tày đã đến định cư tại nơi này và trở thành tộc người chiếm đa số ở Ba Bể. Các bản làng mằm rải rác trong vườn Quốc gia cũng như dọc ven hồ Ba Bể tạo thành những nét đặc trưng với sự đa dạng văn hóa dân tộc. Người Tày vốn nổi tiếng với nghề dệt và thêu thổ cẩm, họ cũng có những truyền thống âm nhạc riêng và vẫn duy trì được sức ảnh hưởng mạnh trong khu vực. Nhạc cụ đặc biệt nhất của người tày là “đàn tính”, một nhạc cụ dây dài với hộp âm hình bán nguyệt ở cuối. Để có thể khám phá được rõ nét về cuộc sống cũng như tìm hiểu về văn hóa của người Tày ở Ba Bể, du khách có thể đến ở tại những ngôi nhà sàn Homestay ở các bản làng Pác Ngòi, Bó Lù hoặc Cốc Tộc, vừa được tận hưởng không khí trong lành nơi ven hồ, vừa được lắng nghe những tiếng hát Then say lòng người.
 

Cùng với các bản làng người dân tộc Tày là tộc người Mông và người Dao với cùng một ngữ hệ, họ có nhiều nét tương đồng về văn hóa. Trong khu vực vườn Quốc gia, họ thường sống trên núi cao và chủ yếu canh tác nông nghiệp trên các diện tích đất được khai hoang trước đây. Ở Ba Bể, nhà của người Mông thường được xây dựng trực tiếp trên nền đất, vị trí của các bản làng người Mông cũng thường biệt lập hơn so với các dân tộc khác song tính cộng đồng của họ rất bền chặt.

Nói đến Ba Bể không thể không nhắc về rượu Ngô – một dấu ấn rất riêng của đồng bào dân tộc Dao ở nơi đây. Trong những câu chuyện của các cụ già người Dao, nghề nấu rượu ngô đã có từ thời cây ngô vẫn là thứ lương thực chính của đồng bào các dân tộc ở nơi đây. Trong nhiều năm nay, rượu ngô của vùng Ba Bể không chỉ được người dân trong vùng áo mộ mà dần dần nó đã trở thành một sản phẩm nổi tiếng được các thực khách của tỉnh khác biết đến.
 

Song song với những nét đặc sắc trong văn hóa các dân tộc thiểu số của vùng hồ Ba Bể, người ta khó mà bỏ qua được lễ hội nổi tiếng nhất được tổ chức hàng năm ở ven hồ đó là lễ hội Lồng Tồng. Đây không chỉ là lễ hội của mỗi người dân ở vùng hồ Ba Bể nói riêng mà còn là lễ hội của cả tỉnh Bắc Kạn nói chung, là thời gian được mong chờ nhất trong năm. Lễ hội Lồng Tồng cũng thường được gọi là hội Xuống Đồng của đồng bào dân tộc Tày, cũng là nơi quy tụ những sắc thái văn hóa đặc trưng nhát cả các dân tộc khác như: Nùng, Dao, Mông, Sán Chỉ... Lễ hội được xem là hoạt động tín ngưỡng cầu trời cho mưa thuận, gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu ấm no. Lễ hội Lồng Tồng thường được tổ chức trong 3 ngày từ ngày mùng 9 đến hết 11 tháng giêng hàng năm. Trước ngày hội, các gia đình đều sẽ quét dọn nhà cửa, xóm bản sạch sẽ, chuẩn bị lương thực để đón khách. Vào ngày lễ xuống đồng, ngoài đồng của Bản, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ theo khả năng. Mang hàm ý phô bày sự khéo léo của người phụ nữ trong việc nội trợ, nấu nướng các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh dày, chè lam, bánh bỏng. Nếu như có dịp được đến Ba Bể vào thời gian tổ chức lễ hội, các du khách nhớ đừng bỏ qua cơ hội vô cùng tuyệt vời để được hòa mình vào nền văn hóa dân tộc đặc sắc của nước nhà nhé.
 

Bên cạnh các lễ hội truyền thống, Ba Bể còn là địa điểm lý tưởng để tổ chức các giải chạy địa hình núi, vừa giúp quảng bá hình ảnh du lịch, vừa tạo cơ hội để các vận động viên cũng như người nhà và du khách có thể tự mình có những trải nghiệm tuyệt với ở nơi đây. Một trong số đó là giải chạy Ba Be Jungle Marathon được tổ chức vào tháng 10 năm 2021, thời gian có khí hậu mát mẻ và thoải mái nhất trong năm. Giải chạy đã thu hút được đông đảo sự chú ý của không chỉ các vận động viên trong nước mà còn cả những vận động viên chuyên nghiệp nước ngoài. Giải chạy hứa hẹn sẽ là một sân chơi bổ ích cũng như giúp vườn Quốc gia Ba Bể được biết đến nhiều hơn.
 

Đến với vườn Quốc gia Ba Bể, ngoài những giây phút được thư giãn tận hưởng và  hòa mình vào thiên nhiên hoang sơ, mênh mông huyền ảo. Du khách sẽ có cơ hội được thưởng thức những món đặc sản với hương vị vô cùng thơm ngon, mới lạ mà chẳng ở nơi đâu có được. Một số món ăn đặc sắc mà du khách có thể thưởng thức khi đến Ba Bể như: Cá hồ nướng với hương vị vô cùng thơm ngon, thịt chắc và có vị ngọt, lạp sườn hun khói được làm từ thịt lợn bản và tẩm ướp bằng các hương liệu bí truyền, bánh ngô Na Rì thơm dẻo, xôi Đăm Đeng mềm dẻo đẹp mắt ngon miệng... và vô vàn những món ăn khác nữa mà du khách có thể thưởng thức khi đến vùng đất Ba Bể.

Nếu như các du khách có ý định đến với Ba Bể nhưng không biết nên đi như thế nào thì có thể tham khảo thêm cẩm nang và các tour du lịch Ba Bể để có được những sự lựa chọn đúng đắn nhất.